Φθινόπωρο

Ανατολική Ευρώπη 1991. Δυτική Ευρώπη 2011; Άκουσα και τις προάλλες τον Galbraith junior σε μια αποστροφή του λόγου του να κάνει τον παραλληλισμό της τωρινής κατάστασης με την πτώση της πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ και μου επιβεβαιώθηκαν οι φόβοι που έχω αναπτύξει παρακολουθώντας κάτι «ολίγιστους» (με βάση γνωστή φράση έτερου καθηγητή) να ακολουθούν τη ροή των γεγονότων περίπου άπραγοι. Και εδώ που τα λέμε μακάρι να ήταν και κυριολεκτικά άπραγοι γιατί οι όποιες πράξεις τους φαίνεται ότι απλά χαντακώνουν χειρότερα τις συλλογικές μας προοπτικές και δεν πρέπει να αγνοούμε βέβαια και τους διάφορους παρατρεχάμενους που μέσα στην αναμπουμπούλα προσπαθούν να κάνουν την προσωπική τους «μεγάλη μπάζα» (κατά το δημώδες).

Η επόμενη δυσάρεστη σκέψη που κάνω συνειρμικά είναι η εξής: «πού έχει πάει η ανατολική Ευρώπη είκοσι χρόνια μετά την κατάρρευσή της και την ένταξή της σε μεγάλο βαθμό στους δυτικούς θεσμούς;» (Φρονώ ότι δεν έχει ιδιαίτερη σημασία η διαφορετικότητα του συστήματος που υπήρχε εκεί). Η απάντηση είναι, τουλάχιστον για όσους έχουν ταξιδέψει για δουλειά στις χώρες αυτές, προφανής. Εμένα προσωπικά μου έκαναν εντύπωση οι μισθοί δημοσίων υπαλλήλων των 180€, τα κλειστά φώτα στα γραφεία μεγάλων εταιρειών με το προσωπικό να εργάζεται περίπου στο σκοτάδι, η εγκατάλειψη ολόκληρων επαρχιών από τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό τους, η εκτεταμένη παρανομία, η προσεκτική κατανάλωση και η γενική μιζέρια. Ακόμα και η ανατολική Γερμανία, ενσωματωμένη δύο δεκαετίες μέσα στην «ατμομηχανή» της Ευρώπης, έχει και σήμερα τα κακά της χάλια. Και παρ’όλα αυτά στην Ελλάδα προωθούμε στα σοβαρά σενάρια ανατολικής Γερμανίας με τη συνδρομή τευτόνων συμβούλων στρατηγικής. Αλήθεια πώς φαντάζεται το μέλλον του ο έλληνας επιχειρηματίας της Ερμού, της Σταδίου ή της Τσιμισκή (που ακόμα υπάρχει) με τους καλούς του πελάτες να έχουν πια μισθούς των 180€; Ή μήπως το μέλλον του είναι να ανοίξει σουβλατζίδικο στο Coney Island ή τη Μελβούρνη;

Μια τρίτη – δυστυχώς και πάλι πολιτική - παρατήρηση που θα ήθελα να κάνω είναι ότι η συνέχιση της φορολογικής αφαίμαξης του γενικού πληθυσμού και στη συνέχεια του αναγκαστικά  άτακτου ‘re-engineering’ του κράτους οδηγεί στην εξαγωγή σε ξένες τσέπες μεγάλου μέρους του συσσωρευμένου ιδιωτικού και δημόσιου κινητού και ακίνητου πλούτου, δηλαδή του μοναδικού μέσου με το οποίο θα μπορούσαμε να ξαναβάλουμε μπροστά εμείς οι ίδιοι την οικονομία μας. Αν πάλι θεωρούμε ότι την οικονομία μας θα την βάλουν μπροστά ξένες επενδύσεις, απλά εθελοτυφλούμε μπροστά στην πραγματικότητα ότι μέχρι στιγμής οι «ξένοι» (επιχειρήσεις και εργατικό δυναμικό) έχουν δημιουργήσει μια κολοσσιαία μαύρη τρύπα αντλώντας από την τοπική αγορά ετησίως ένα δυσθεώρητο βουνό αφορολόγητων δις. Αυτή η ιστορία οδηγεί νομοτελειακά το τοπικό μας μικρο-σύστημα στο ντουβάρι. Και θα ήθελα να συμπληρώσω σε αυτό το σημείο μετ’ επιτάσεως ότι και οι προσωπικές στρατηγικές δεν μπορεί να έχουν τύχη μπροστά στον κατακλυσμό που έρχεται.

Η τελευταία (και πλέον δυσάρεστη) σκέψη που κάνω μετά τα προηγούμενα είναι ότι η θέση μας στην ευρωζώνη μας έχει βάλει σε μια κατάσταση περίπου μηδενικών επιλογών, στο γνωστό «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα», οπότε η υπόθεσή μας δεν μπορεί να έχει happy end εξ ορισμού. Αν μας λυπηθεί ο Τετραγράμματος, το πολύ πολύ να φωτίσει τους δυνάστες μας (κύρια για το καλό τους) να ακολουθήσουν μια κεντρική πολιτική πιστωτικής επέκτασης όπως κάνουν οι Αμερικάνοι από την εποχή του Βιετνάμ.

Έχοντας αναπτύξει στο «χαρτί» τις ευχάριστες... σκέψεις μου των τελευταίων ημερών, αισθάνομαι υποχρεωμένος να επαναλάβω τις παραινέσεις αφύπνισης που γίνονται από αυτή τη στήλη τα τελευταία δύο χρόνια. Και να κάνω και δύο καινούργιες:

Καθώς το εργατικό κόστος αποκλιμακώνεται σχετικά γρήγορα πια, πρέπει οι επιχειρήσεις να αρχίσουν να παίζουν επιθετικά πλέον και όχι αμυντικά. Με άλλα λόγια πρέπει να αναπροσαρμόσουν την στρατηγική τους αναπτύσσοντας νέα προϊόντα που θα είναι αρκετά φθηνά για την εγχώρια κατανάλωση και ταυτόχρονα αρκετά ποιοτικά αναβαθμισμένα για την επαναδιείσδυσή μας στις παραδοσιακές (προ ΕΟΚ) αγορές-πελάτες μας (Μέση Ανατολή, Ρωσία) και όχι μόνον. Ταυτόχρονα καλό θα είναι σταδιακά να απαγγιστρωθούν μερικά από τις εισαγωγές εμπορεύματος και πρώτων υλών και να αναπτύξουν συνεργασίες μέσα στην Ελλάδα. Μιλάω για ένα ενδο-ελληνικό ‘new deal’, όπου όλα τα μεγέθη θα σταθεροποιηθούν σε νέα επίπεδα με καθεστώς σχετικής κοινωνικής ηρεμίας. Πιστεύω ότι αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνον από πρωτοβουλίες ελληνικών επιχειρήσεων, οι οποίες λογικά αντιδρώντας στη νέα κατάσταση θα πρέπει να έχουν στρατηγική ανάπτυξης του τζίρου τους κι όχι της μοναδιαίας κερδοφορίας τους. Το κράτος μάλλον δεν βρίσκεται και ούτε θα βρεθεί σύντομα σε θέση να βοηθήσει σε αυτήν την κατεύθυνση. Το μόνο που μπορεί να κάνει σίγουρα είναι να σταματήσει αυτήν την ανιστόρητη φοροκαταιγίδα που ζούμε μέρα προς μέρα.

Η δεύτερη παραίνεση είναι λογικό επακόλουθο της πρώτης. Ο Galbraith junior (που λέγαμε πριν) παρατήρησε έχοντας απόλυτη επίγνωση της κατάστασης ότι δεν πρέπει να περιμένουμε σύντομα τα πράγματα να γυρίσουν από μόνα τους προς το καλύτερο. Και επισήμανε ότι αφού πρέπει κάτι να γίνει κατά τρόπο ενεργό και σχεδιασμένο, καλό θα ήταν να μην εμπιστευόμαστε την υλοποίησή του σε αυτούς που έχουν αποδείξει ανά τα χρόνια ότι δεν μπορούν, δεν θέλουν ή δεν τους «κόβει». Χρειάζεται επειγόντως να επιβάλλουμε ενεργά μια αλλαγή του επιτελείου χρησιμοποιώντας ανθρώπους που γνωρίζουν τα θέματα καλά και έχουν σκέψη με ιστορικό βάθος. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι δεν υπάρχουν πια τέτοιοι.

Γιάννης Ζώης /Οκτώβριος 2011