Πράσινη ανάπτυξη

Τους τελευταίους μήνες γίνεται πολύς λόγος για «πράσινη ανάπτυξη». Καθώς το μοντέλο ανάπτυξης και ευημερίας του «δυτικού» μας κόσμου έχει πάρει νερά και μερικοί, που από ανέκαθεν βιάζονται, λένε ήδη ότι σιγά-σιγά μεταναστεύει σε τόπους χλοερούς, οι μεγάλοι εγκέφαλοι που κρατάνε στα χέρια τους τις τύχες ημών των υπολοίπων επεξεργάζονται διεξόδους προς τα εμπρός και μεταξύ άλλων πρωτοτύπων λύσεων που προτείνουν μία είναι και η ανάπτυξη της πράσινης οικονομίας. Το λένε πρώτα τεύτονες και λατίνοι συνάνθρωποι και συνοδηπόροι και ακολουθούν κατά πόδα και οι καθ’ ημάς πράσινοι (οι οποίοι τυγχάνουν και ασορτί) και βεβαίως και οι βένετοι. Στην αγορά ήδη είναι κοινό μυστικό ότι μια από τις καλύτερες δουλειές του μέλλοντος θα είναι ο «σκουπιδιάρης» (αγοραίος όρος δια το αγγλοσαξονικόν «reverse logistics»). Αποφάσισα λοιπόν, εν μέσω θέρους και καθώς διάγουμε τώρα ορισμένες χαλαρότερες ημέρες, να στοχαστώ πάνω στο θέμα.

Κατ’ αρχάς δεν αντιλέγω. Το μοντέλο ανάπτυξης από το οποίο ζούσαμε και το οποίο ανατροφοδοτούσαμε δε φαίνεται να τραβάει για πολλές δεκαετίες ακόμα. Δεν υπάρχει επίσης καμμία αμφιβολία ότι η ενέργεια από τον αέρα, το νερό και τον ήλιο είναι πρακτικά ανεξάντλητη, η χρήση της δεν φαίνεται να έχει αρνητικές περιβαλλοντικές παρενέργειες και τέλος πάντων σε χώρες όπως η Ελλάδα είναι έγκλημα που η συγκομιδή της βρίσκεται ακόμα σε βρεφονηπιακό επίπεδο. Μέχρι εδώ καλά.

Μπορείς ακόμα να πεις ότι είναι αρκετά λογικό να υιοθετηθούν και πολιτικές αντικατάστασης του στόλου αυτοκινήτων με νέο που θα χρησιμοποιεί καθαρότερα καύσιμα, παρά το γεγονός ότι είναι μαθηματικά βέβαιο ότι το μόνο που θα επιτευχθεί έτσι για μερικές ακόμα δεκαετίες θα είναι να αυξηθεί ακόμα περισσότερο ο αριθμός τους στους δρόμους ώστε να χάνονται ακόμα πιο πολλές ώρες εργασίας σε μετακινήσεις και να καταστρέφονται τα νεύρα των πολιτών. Λογικό είναι ακόμα να υποστηριχθούν οι πολίτες για να μετασκευάσουν τα σπίτια τους κατά τρόπο ώστε να εξοικονομούν ενέργεια, αν και με δεδομένο το πλήθος των παλαιών κατασκευών πρώτα θα πέσουν πολλά από τα υπάρχοντα σπίτια από την πολυκαιρία και μετά θα ολοκληρωθεί η φιλόδοξη αυτή προσπάθεια. Η αλήθεια είναι ότι μπορεί και να μη ζούμε όταν επιτέλους αυτές οι πρωτοβουλίες αποδώσουν για την κοινωνία.

Εκεί όμως που έχω τις αμφιβολίες μου, αν και αναγνωρίζω ότι τέτοιου είδους αμφιβολίες δεν είναι καλές για «τις business» (ελληνοσαξονικόν), είναι με όλη αυτήν την ιστορία της ανακύκλωσης. Οποιοσδήποτε έχει την ελάχιστη εμπειρία από μεταποίηση, γνωρίζει καλά ότι το κόστος παραγωγής από ανακυκλωμένες πρώτες ύλες δεν μπορεί παρά να είναι μεγαλύτερο από το κόστος όταν χρησιμοποιούνται καινούργια υλικά. Και ναι μεν τα ανακυκλωμένα υλικά μπορεί να είναι δωρεάν ή ακόμα καλύτερα να σε πληρώνουν για να πάρεις, όμως η ενέργεια που δαπανάται στην παραγωγική διαδικασία είναι σημαντικά μεγαλύτερη. Το αποτέλεσμα προφανώς θα είναι ακόμα περισσότερες δουλειές του αέρα και ακόμα περισσότερη κατανάλωση ενέργειας και υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Αν θέλαμε να πούμε μερικές αλήθειες, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τα εξής:

1.     Οι πολίτες σε πολλές περιπτώσεις ήδη πληρώνουν το κόστος της ανακύκλωσης χωρίς μάλιστα αυτή να γίνεται. Έχει ενσωματωθεί στις τιμές των προϊόντων που αγοράζουν κάτω από τη μύτη τους, αποδυναμώνοντας ακόμη περισσότερο την καταναλωτική τους δύναμη. Δημιουργείται κατ’ αυτόν τον τρόπο κεφάλαιο για την αμοιβή των «σκουπιδιάρηδων» στους οποίους αναφερθήκαμε προηγούμενα, αλλά αυτή η κατάσταση είναι σα να στηρίζουμε ένα πόδι της ανάπτυξης ροκαρίζοντας ένα άλλο.

2.     Το μοντέλο ανάπτυξης στο οποίο έχουμε στηρίξει λίγο ως πολύ όλοι τη ζωή μας, εκούσια ή ακούσια, βασίζεται στους μεγάλους όγκους παραγώμενων, διακινούμενων και καταναλωνόμενων προϊόντων. Οι μεγάλοι αριθμοί κατανάλωσης στηρίζονται στη χαμηλή ποιότητα, το μικρό χρόνο ζωής των προϊόντων, τη χαμηλή τους πραγματική χρησιμότητα για τον καταναλωτή και το ανηλεές marketing που τους ανεβάζει συγκλονιστικά την τιμή. Οποιαδήποτε σκέψη για βελτίωση της ποιότητας και άρα μείωση της κατανάλωσης και της παραγωγής, εξοικονόμηση πρώτων υλών και ενέργειας ισοδυναμεί πρακτικά με πράξη υψίστης προδοσίας και οδηγεί στον όλεθρο και την καταστροφή. Και όμως, αν αφήσουμε λίγο τα κοντόφθαλμα συμφέροντα στην άκρη, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι θα μπορούσε να αναπτυχθεί ένα εναλλακτικό μοντέλο οικονομικής δραστηριότητας που θα βασίζεται σε υπηρεσίες συντήρησης, επισκευής και αναβάθμισης προϊόντων. Αν δεν απατώμαι θα περιλάμβανε και αυτό αρκετά logistics και ικανό marketing.

3.     Είναι ξεκάθαρο ότι η λύση που επιζητούμε δεν βρίσκεται στην ανακύκλωση υλικών συσκευασίας όπως το χαρτί, το πλαστικό και το αλουμίνιο, αλλά στην αντικατάστασή τους από συσκευασίες που μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν. Πώς έκαναν τη δουλειά τους γενεές γενεών ανθρώπων με μπουκάλια; Και γιατί θα έπρεπε η κοινωνία να ενδιαφέρεται για το μικτό περιθώριο και την ευκολία διαχείρισης υλικών ορισμένων κλάδων της μεταποίησης, αφού η ίδια δεν κερδίζει τίποτε από αυτά;

Θα κλείσω όμως τους θερινούς μου στοχασμούς με μια ευχάριστη νότα για τους απανταχού logisticians. Ό,τι και να γίνει στο μέλλον, είτε οι πράσινες χαζομάρες γίνουν big business, είτε γίνουν πιο λογικές επιλογές, εμείς κύριοι έχουμε πολύ δουλειά να κάνουμε. Για την ακρίβεια η επαναστατική εικόνα του μέλλοντος στην οποία αναφέρθηκα και στην οποία κυρίαρχο ρόλο θα έχει η οικονομία της επαναχρησιμοποίησης και της συντήρησης θα έχει πολύ περισσότερο χώρο για logistics. Εμείς, αντίθετα με τους συναδέλφους του marketing, είμαστε παντός καιρού. Αν καταργηθεί και το χρήμα δε, ε τότε όλα θα είναι logistics! Καλό φθινόπωρο.

Γιάννης Ζώης, Αύγουστος 2009